Kafka vertalen: ‘Het lijkt zo gemakkelijk en is zo moeilijk.’
Drie jaar lang, van medio 1993 tot medio 1996, dus in de beginjaren van de Kafka-Kring, is germaniste Jeannette Klusman bestuurslid geweest. Ze overleed op 17 februari jongstleden [2025]. Ze heeft slechts twee publicaties in het Kafka-Katern op haar naam staan, maar ik herinner mij haar als een zeer betrokken bestuurslid. En bovenal haar kritische en daardoor zeer constructieve inbreng, vaak met milde spot, in de vergaderingen.
Die Katern-bijdrage in nr. 3 van 1997 betreft de recensie van de vertaling van Das Schloß door Willem van Toorn en Gerda Meijerink uit hetzelfde jaar, gebaseerd op de kritische editie van 1982. Ze was nu positiever dan ze eerder was over hun vertaling van Der Verschollene uit 1995 als Amerika (Der Verschollene): die bevatte volgens haar ‘op veel te veel plekken gewoon krom Nederlands […], daar waar beslist aan Kafka geen geweld aangedaan zou worden door hem in fatsoenlijk Nederlands weer te geven.’ Bij het lezen hiervan had ze ‘permanent het gevoel met een vertaling van doen te hebben. Veel te veel zinnen liepen houterig en om de haverklap struikel je over stijve on-Nederlandse omschrijvingen en dialogen.’ Geen malse kritiek dus, ze wond er geen doekjes om.
Aanleiding voor haar om naar aanleiding hiervan een workshop met Kafka-vertalers te organiseren, die ook werkelijk in De Balie in Amsterdam heeft plaatsgevonden en ter plekke en ook later nogal wat kabaal heeft veroorzaakt, zelfs een ruzie tussen vertalers onderling. Hiervan deed ze uitgebreid verslag in Katern nr. 2 van 1995.
Zoals gezegd was ze in 1997 over de Schloß-vertaling positiever: ‘Kafka is terug, de authentieke sfeer is er’, volgens haar misschien mede dankzij die workshop. Maar ook nu weer toch die ‘stijve zinswendingen en on-Nederlandse passages’ en gewoon aperte fouten, waarvan ze diverse konkrete voorbeelden gaf. Ze besloot haar recensie met: ‘Het vertalen van Kafka vergt een grote, zeer grondige kennis van het Duits en een bijzonder gevoelige pen. Het lijkt zo gemakkelijk en is zo moeilijk.’
In mei 2010 overleed Herman Verhaar, wegens zijn ziekte op de achtergrond belangrijk voor de Kring, alleen al door zijn jarenlange columns in het Kafka-Katern onder de titel ‘Kübelreiter’ (Kolenkitrijder), naar een verhaal van Kafka. Jeannette was al jaren goed bevriend met hem en stelde voor om te zijner ere een selectie van die columns te bundelen. Het verscheen in 2011 onder de titel Vijftien Kolenkitjes en meer. Herman over Franz Kafka als Kafka-Cahier 3. Het eerste exemplaar werd in september 2011 in Saskia’s Huiskamerrestaurant in Amsterdam door Jeannette aangeboden aan Hermans vrouw Judith Verhaar-Dresden.
N.B.