Geschiedenis van de Kafka-Kring en andere belangrijke gebeurtenissen

[Deze pagina is in bewerking]

RECENT

Reis naar Wenen, 23-25 augustus 2022
Eind augustus vond de Kafka-Kring-reis naar Wenen plaats. Dinsdag leidde Manfred Müller, voorzitter van de Österreichische Franz Kafka-Gesellschaft, de wandeling ‘Auf den Spuren von Kafkas Wien-Aufenthalt 1913’ , waarna ‘s avonds een diner in het beroemde Café Central. De volgende dag liep bestuurslid Huub van der Kolk ons voor in een wandeling door het Wiener Wald, ongeveer de tocht die Kafka en Milena Jesenská op 3 juli 1920 – zijn verjaardag – maakten. ‘s Avonds kwam de groep bij elkaar in het prachtige Café Museum voor lezingen door de Nederlandse vertaler-recensent Wil Rouleaux en de Vlaamse vertaler Kris Lauwerys, beiden Weners, over respectievelijk de relatie tussen Kafka en Oostenrijkse schrijvers in zijn tijd en over Kafka’s vriendin Milena Jesenská. De derde en laatste dag ging de reis naar Sanatorium Hoffmann in Kierling ten noorden van Wenen, waar Kafka op 3 juni 1924 overleed en opnieuw Manfred Müller onze gastheer was.

1992

29 juni — Oprichtingsoverleg op dakterras van Leo Ikelaar, toen hoofd bibliotheek Duits van de Universiteit van Amsterdam. Op foto v.r.n.l.: Erik Mossel (1944-2003), Hans Eyl (1926-2016), Leo Ikelaar (inzet) en Niels Bokhove.

28 okt. – Oprichtingsbijeenkomst van de Stichting Nederlandse Franz Kafka-Kring in de Agnietenkapel te Amsterdam met voordrachten van Jacques De Visscher, Vlaams kunstfilosoof, en Horst Steinmetz (1933-2019), hoogleraar algemene literatuurwetenschap Leiden (opgenomen in Kafka-Cahier 1, 1995). Dertig bezoekers waren er getuige van, in totaal vijftig mensen werden donateur.

1993

Ca. febr.: de eerste aflevering van het Kafka-Katern – Mededelingenblad van de Nederlandse Franz Kafka-Kring verschijnt.

nfkk-1993 — *V.l.n.r. Willem van Toorn, Jeannette Klusman, Erik Mossel en Hannelore Rodlauer*

20 sept.: Bijeenkomst ter gelegenheid van de verschijning van: Franz Kafka & Max Brod, Een vriendschap in brieven (Privédeomein; Arbeiderspers, 1993) in de vertaling van Willem van Toorn. Lezingen van de Weense germaniste Hannelore Rodlauer ‘Max Brod, wie Franz Kafka ihn sah’ en van Van Toorn over zijn vertaalarbeid. Lokatie: Goethe-Institut, Amsterdam. – Een herhaling van dit programma vond de volgende dag plaats in Den Haag onder auspiciën van de Vereniging Nederland-Oostenrijk, in aanwezigheid van de Oostenrijkse ambassadeur.

Begin juni: Overleg over samenwerking tussen Oostenrijkse, Tsjechische, Amerikaanse en Nederlandse Kafka-genootschappen over samenwerking, op terras van Hotel Anker, Klosterneuburg (A). Belegd in de marge van het symposium Das Schuldproblem bei Franz Kafka, georganiseerd door de Österreichische Franz Kafka-Gesellschaft. Doel was te komen tot samenwerking, d.w.z. informatie-uitwisseling, opzet van een gezamenlijk secretariaat en onderlinge coördinatie van activiteiten om doublures te voorkomen. De plannen strandden door onderlinge onenigheid, alleen de Kafka-Kring kon tot bilaterale afspraken komen.

klosterneuburg-1993 — *Vlnr Josef Čermák (CR), Marie-Luise Caputo-Mayr (VS), Kurt Krolop (CR), Norbert Winkler (A), Hans Eyl (NL), Erik Mossel (NL) en N.N.*

28 nov.: Presentatie van het boek Niederländische Autoren über Franz Kafka, 1922-1942, samengesteld door bestuursleden Cor de Back en Niels Bokhove (uitg. Éds. Rodopi, Amsterdam) in de literaire boekhandel Johan van den Bos, Rotterdam. Het eerste exemplaar werd aangeboden aan Mieke Vestdijk, weduwe van Kafka-bewonderaar Simon Vestdijk, en Adriaan Morriën, eveneens liefhebber. De eveneens uitgenodigde Albert Helman, Siegfried van Praag en Menno ter Braaks weduwe Ant ter Braak waren helaas verhinderd.

pres-niederl-aut2 — *Presentatie van eerste exemplaar aan Mieke Vestdijk en Adriaan Morriën († 2002), boekhandel Johan van den Bos, Rotterdam, 28-11-1993*

1994

Mei: Eerste aflevering van Herman Verhaars (1944-2010) column ‘Kübelreiter’ in het Kafka-Katern, dat nu Kwartaalblad van de Nederlandse Franz Kafka-Kring als ondertitel heeft.

19 nov.: Symposium Franz Kafka’s Amerika (Der Verschollene) naar aanleiding van de a.s. verschijning van Amerika – Der Verschollene, vertaald door Willem van Toorn en Gerda Meijerink (Athenaeum—Polak & Van Gennep, 1995) naar de kritische editie van Kafka’s eerste roman. De bezorger hiervan, prof. dr. Jost Schillemeit (Braunschweig), plaatste de roman in zijn historische kontekst en vertelde over de periodes waarin Kafka’s romans zijn geschreven. Martin van Amerongen, hoofdredacteur De Groene Amsterdammer, ging in op de politiek-maatschappelijke aspecten van de roman en Kafka’s eigen politieke visie. Dichter-germanist Cor de Back gaf een overzicht van Kafka’s inspiratiebronnen en Niels Bokhove, voorzitter, ging in op het vermeende optimisme in Der Verschollene. Jurist Hans-Richard Eyl pleitte voor De verdwijning als vertaling van Der Verschollene en gaf een exposé van het relatief grote aantal vrouwen in het boek. Tenslotte lichtte Stan Lapinski, redacteur van het filmblad Skrien, Jean-Marie Straubs eigenzinnige filmbewerking Klassenverhältnisse van de roman toe. Tachtig bezoekers in Goethe-Institut Rotterdam luisterden toe.

Martin van Amerongen (1998; foto: Mark Kohn)

1995

8 april: Eerste leesgroepbijeenkomst voor leden van de Kafka-Kring in zalencentrum ‘Zeezicht’, Utrecht. Bespreking van Kafka’s verhaal ‘Der Geier’. Zeventien donateurs deden mee. – Tweede bijeenkomst op 17 juni, nu over ‘Ein heißer Tag’, een nagelaten tekst uit febr./mrt 1917.

Aug.: Kafka-Kring krijgt haar eerste internetsite, in De Digitale Stad (zie ook hier)De URL luidt: <http://huizen.dds.nl/~nfkk/> (die werkt dus niet meer), het e-mail-adres was toen <nfkk@dds.nl>. Al snel kwam er een reactie uit cyberspace: een verzoek om nadere informatie uit Madison, Wisconsin, USA.

18 nov.: Colloquium Kafka lezen: werk en leven? Lezingen en discussie door Cor de Back — ‘moet je je uitsluitend bij het werk blijven?’ — versus Niels Bokhove — ‘moet of mag je ook het leven van de auteur erbij betrekken?’ (Goethe-Institut Rotterdam). — Kort tevoren verschijning van Kafka-Cahier 1 met lezingen van de oprichtingsvergadering in 1992.

1996

12 jan.: De Kafka-Kring ontvangt een e-mail van een zekere Zvi Diamant uit Israël: hij is een neef van Dora Diamant, zoekt contact met familie van haar en vraagt of de Kring hiervoor iets kan betekenen. Het leidt via Dora’s biografe Kathi Diamant tot een verrassend contact met andere familieleden, die min of meer om de hoek bij Zvi blijken te wonen.

25 jan.: Leesgroepbijeenkomst in Utrecht, in barre winterse omstandigheden, over ‘Eine kaiserliche Botschaft’.

23 april: Workshop Variaties op Kafka. Een avond over vertaalbaarheid i.s.m. de Stichting Literaire Activiteiten Amsterdam (SLAA) in De Balie, Amsterdam. (In)leiding W. Schönau, hoogleraar germanistiek Groningen; voordracht van vertalingen door Willem van Toorn, Wil Hansen, Paul Beers en Nelleke van Maaren. Na de pauze vertalersdiscussie o.l.v. Anthony Mertens.

26 sept.: Herdenking van de 100ste geboortedag van Kafka’s vriendin Milena Jesenská (Goethe-Institut Amsterdam). Na een kritische inleiding door Rosemarie Buikema volgde de vertoning van de ‘wonderlijke’ documentaire Lover over Jesenská door Vera Belmont. Op deze avond werd ook de Kafka-Katern-special over Jesenská gepresenteerd.

1 dec.: Colloquium Mein Leben mit Kafka met Kafka-biograaf en uitgever Klaus Wagenbach, Goethe-Institut Rotterdam.

1997

20 nov.: Eerste lustrumviering met symposium over Fragment en duisternis bij Franz Kafka, met lezingen van Jürgen Born, em.-hoogleraar nieuwere Duitse literatuur Wuppertal en leider Forschungsstelle für Prager deutsche Literatur aldaar, Willem Brakman, auteur van met name De bekentenis van de heer K. (1985), en Lieven Jonckheere, docent psychologie Gent. Circa 90 toehoorders in Goethe-Institut Amsterdam.

1998

Honderdste donateur meldt zich aan.

13 juni: Leesgroepbijeenkomst in Amsterdam over ‘Auf der Galerie’ met inleiding door Dick van Stekelenburg.

22 nov.: Symposium over Franz Kafka en zijn tijd met Gerhard Neumann, hoogleraar germanistiek in München, als enige spreker.

1999

19 maart: Leesgroepbijeenkomst in Amsterdam over over ‘Der Ausflug ins Gebirge’, ‘Kleider’ en ‘Entlarvung eines Bauernfängers’, ingeleid door Hans van den Bergh.

Mei: Verschijning van speciaal dubbelnummer van het Kafka-Katern, ‘Berlin als Zwischenstation’. Franz Kafka in Berlijn 1923-1924. Dit ter gelegenheid van Kafka’s 75ste sterfdag.

17 okt.: Herdenking van Kafka’s 75^ste sterfdag met symposium Hoe Kafka tot de verbeelding spreekt met forumdiscussie over vier stellingen door Els Andringa, Horst Steinmetz en Niels Bokhove onder leiding van voorzitter Cor de Back met schriftelijke bijdrage van de helaas verhinderde Hans van den Bergh.
Verder voordracht van Een verslag voor een academie door acteur Pierre Bokma en wereldpremière van de aria Der neue Advokat van componist Bob Hanf door bariton Frans Huijts en pianist Jan-Willem Nelleke.

Vlnr het forum met Horst Steinmetz, Cor de Back, Els Andringa en Niels Bokhove

2000

Verschijning van Kafka-Cahier 2: ‘Ik vind dit niet mooi. Dit is mooi’ ter nagedachtenis aan Nic Bakker, oud-redacteur van het Kafka-Katern.

29 okt.: Op het symposium Kafka en de vrouw spreken Vivian Liska iver ‘Kafka in feministisch perspectief’, Andrea Wolff over ‘Kafka’s “Schwestern”‘ (verwante schrijfsters) en Hans-Richard Eyl over ‘Kafka’s erotische voorkeur’ (Freud!). Door het barre weer zo’n dertig toehoorders in Goethe-Institut Rotterdam.

2001

6 nov.: Symposium Kafka’s verbeelding met Hans-Gerd Koch, bezorger kritische Kafka-editie, over ‘Franz Kafka: Der Beobachter und seine Bilder’ en Thomas Verbogt, schrijver, over ‘Beelden bij Kafka’. Bijna — In deze herfst moet de website van de Kring op De Digitale Stad sluiten wegens een te grote prijsverhoging.

2002

8 nov.: Tweede lustrumsymposium met lezingen van Niels Bokhove over ‘De nachtkus van Kafka’s moeder’ en van Hans Richard Eyl over ‘Kafka’s erotische voorkeur’. Bovendien Boris van den Wijngaard met zijn theaterstuk Kraai — de kafkavaleske mars. Bijna honderd toehoorders in Bibliotheektheater Rotterdam. — Ter gelegenheid van het lustrum verschijnt ‘Einmal ein großer Zeichner’. Franz Kafka als beeldend kunstenaar (Uitg. Salon Saffier).

Dec.: De Kafka-Kring heeft weer een nieuwe website: <www.kafka-kring.nl.>.

2003

Symposium Het culturele Praag in Kafka’s tijd met Josef Čermák en Kees Mercks.

2004

Symposium Begegnungen/Ontmoetingen: Kafka & Celan, samen met o.a. Paul Celan Genootschap.

2005

Symposium Kafka en het jiddisch samen met St. Jiddisch van Willy Brill, met o.a. Vivian Liska.

2006

Symposium Kafka’s fabrieken met lezingen van Niels Bokhove en Cor de Back en met Kafka-teksten op muziek. — Symposium Kafka en de beeldende kunst met lezingen door Niels Bokhove (voordracht Boris van den Wijngaard) en beeldend kunstenaar en Kafka-portretteur Ralph Prins en presentatie van het boek ‘Einmal ein großer Zeichner’. Franz Kafka als bildender Künstler (Vitalis, Praag).

2008

Symposium 125 jaar Kafka met lezingen ‘Kafka en de wereldliteratuur’ door Cor de Back, ‘Was Kafka een Europeaan?’ door Niels Bokhove, Kafka-columns door Frits Abrahams, gedichten van Kafka op muziek.

2011

Verschijning van laatste Kafka-Katern en van Kafka-Cahier 3: Vijftien Kolenkitjes en meer. Herman Verhaar over Franz Kafka.

2012

Presentatie van Michael Kumpfmüllers roman Die Herrlichkeit des Lebens over Kafka en Dora Diamant.

2013

Lezing Ist das Kafka? door Kafka-biograaf Reiner Stach.
Lezing door en discussie met Mark Gelber, Israëlisch germanist, over Does Kafka’s heritage belong to Israel?

9 nov. — Symposium Vestdijk verwerkt Kafka i.s.m. de Vestdijk-Kring in de Openbare Bibliotheek Amsterdam. Lezingen van Willem van Toorn over ‘Kafka’s realiteit bij Vestdijk’ en Niels Bokhove over ‘Irratio & ratio: Vestdijks grote essay over Kafka’. Beeldend kunstenaar Joan Verheyen toonde werk over Kafka, Boris van den Wijngaard droeg Vestdijks door Kafka beïnvloede verhaal ‘De verdwenen horlogemaker’ voor.

2014

Franz Kafka & James Joyce, i.s.m. XXIV International James Joyce Symposium. Lezing door Maria Kager, voordracht door Alana Gillespie en Genio de Groot.

2015

Symposium Kafka’s jeugd: schrijverschap & jodendom met lezingen van Reiner Stach & Leo Frijda. — Lezingen verschenen in Kafka-Cahier 4.

Kafka’s jeugd — goede lezingen en goede opkomst

Kafka-Kring-bijeenkomst, Goethe-Institut Amsterdam, 7 oktober 2015

Een volle zaal — pakweg 90 mensen! — mochten we verwelkomen bij de avond over ‘Kafka’s jeugd’ in het Amsterdamse Goethe-Institut op 7 oktober jl.. Twee lezingen en een voordracht stonden er voor hen op het programma. Naar aanleiding van de verschijning van het afsluitende deel over Kafka’s jonge jaren van Reiner Stachs grote Kafka-biografie wilden we een avond speciaal aan die vroege periode wijden en het belang daarvan voor Kafka’s latere schrijverschap en de beleving van zijn joodse komaf.
Reiner Stach constateerde in zijn lezing dat in het werk van de vroege Kafka al motieven en metaforen voorkomen — kever, slot, e.d. —, die we terugzien in zijn latere werk. Maar hij moest wel concluderen dat deze beelden toen nogal onuitgewerkt waren en geïsoleerd voorkwamen, terwijl ze later pas echt uitgerijpt optreden: Die Verwandlung, Das Schloß.
Kafka’s joodse herkomst was het onderwerp van Leo Frijda, m.n. columnist op de website van Crescas. Hij liet zien hoe Kafka zich afwendde van het het geassimileerde jodendom van zijn ouders, waar hij nogal kritisch tegenover stond, naar een interesse voor een authentieker jodendom, dat hij vond bij een jiddische toneelgroep. Hij ging zelfs Hebreeuws leren, maar was geen aanhanger van het zionisme.
Teksten van Kafka zelf over het schrijven en de jeugd, over jeugd in zijn fictie en over het jodendom bracht acteur-theatermaker Boris van den Wijngaard bezield over het voetlicht.
De avond werd afgesloten met een vragenkwartiertje — o.a. hoe kwam Stach ertoe deze biografie te schrijven?, wat vindt men van het begrip ‘kafkaësk’?, wat zou Stach aan Kafka vragen als hij hem tegenkwam? (antwoord: wat vond hij werkelijk van Brods werk) — en een druk bezochte en levendige nadronk. Na afloop werd er druk gesigneerd.
Wij hopen ook u een volgende keer te kunnen begroeten.
Met dank aan het Goethe-Institut voor de goede en prettige samenwerking. Beide lezingen zullen binnenkort gebundeld in de Kafka-Cahier-reeks verschijnen en alleen voor donateurs beschikbaar zijn.
Boven: links Boris van den Wijngaard, rechts vragenkwartiertje; onder: Leo Frijda en Reiner Stach signeren (foto’s: Mohana van den Kroonenberg)

2016

6 nov. — Symposium Kafka’s dierentuin in Goethe-Institut Amsterdam met Julia Encke, redacteur literatuur Frankfurter Allgemeine Sonntagszeitung (Berlijn), over ‘Franz Kafka, der “Bau” und der Erste Weltkrieg’, Maarten Frankenhuis, oud-directeur dierentuin Artis, over ‘Kafka’s zoölogische droomwereld’ en Niels Bokhove, Kring-voorzitter, over ‘Kafka’s denkende aap en zijn Zürauer beschouwingen’. Acteur-theatermaker Boris van den Wijngaard droeg tussendoor enkele minder bekende dierenverhalen van Kafka voor.