door Niels Bokhove
In deze maanden (tot 9-2-2014) is er een bijzondere tentoonstelling te zien in het Literaturmuseum der Moderne in Marbach: alle bladen van het manuscript van Kafka’s beroemdste roman Der Process. In zwak verlichte vitrine’s lagen ze, hier en daar in verdiepingen, uitgestald. Bij elk blad lag een kaartje waarop de volgordenummering stond volgens (1) de plaats in Kafka’s cahiers, (2) de plaats in de facsimile-uitgave van Stroemfeld Verlag en (3) de paginering van Brods eerste uitgave (1925).
Tijdens de bezichtiging — in gewijde stilte — rees de vraag op, hoe het met de verso-kanten van de bladen stond: waren die beschreven of blanco? Dat was slecht te zien. Uiteindelijk bleken ze wél beschreven te zijn, wat tot de hilarische conclusie leidde: we zien hier slechst ‘den halben Process’.
In het prachtige boekje bij de expositie geven allerlei hele en halve Kafka-kenners en –bewonderaars hun commentaar op Der Process, in woord en beeld. De tentoonstelling werd geopend met een lezing door de Amerikaanse bewonderaar Louis Begley.
Der ganze Process. 33 Nahaufnahmen von Kafkas Manuskript. Vorw.: Heike Gfrereis (Marbacher Magazin, 145). Deutsches Literaturmuseum, 2013. ISBN 978-3-937384-96-2, € 12,00.